HABER - Leyla DAĞ
Güneydoğu Anadolu Bölgesi, tarihi ve kültürel zenginliğiyle Türkiye’nin en dikkat çeken bölgelerinden biri. Bu bölgede asırlardır süregelen aşiret yapıları, sosyal ve toplumsal yaşamda önemli bir rol oynuyor. Aşiretler; hem kültürel kimlik hem de toplumsal dayanışma açısından bölge halkı için güçlü bir gelenek oluşturuyor. Peki Güneydoğu Anadolu’da hangi aşiretler yaşıyor? Hangi illerde etkili oldukları biliniyor?
BÖLGENİN EN ETKİLİ AŞİRETLERİ HANGİLERİ?
Güneydoğu Anadolu’da birçok aşiret aktif bir şekilde varlığını sürdürmekte. Bu aşiretlerin bir kısmı yerel düzeyde etkili olurken, bazıları Türkiye genelinde siyaset, ekonomi ve sosyal yapıda da rol oynamaktadır. Bölgede bilinen bazı büyük aşiretler şunlardır:
• Beritan Aşireti: Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa ve Batman çevresinde yoğundur.
• Milli Aşireti: Mardin, Viranşehir ve Ceylanpınar’da etkili. Osmanlı döneminden bu yana bölgedeki en güçlü aşiretlerden biri olarak bilinir.
• Reshkan Aşireti: Şırnak ve Hakkâri çevresinde faaliyet gösterir.
• Şeyhanlı Aşireti: Şanlıurfa ve çevresinde bulunur.
• Sorkan Aşireti: Siirt, Batman ve Şırnak’ta yoğundur.
• Reşkotan Aşireti: Batman’ın bazı köylerinde güçlüdür.
• Miran Aşireti: Diyarbakır, Mardin ve Bitlis hattında etkilidir.
• Zilan Aşireti: Van, Hakkâri ve çevresinde görülür.
AŞİRETLERİN GÜNÜMÜZDEKİ ROLÜ NEDİR?
Günümüzde aşiretler sadece etnik ya da tarihi bir yapı olarak değil, sosyal dayanışmanın, yardımlaşmanın ve hatta yerel siyaset üzerindeki etkinliğin bir parçası olarak da varlıklarını sürdürmektedir. Seçim dönemlerinde aşiret liderlerinin aldığı pozisyonlar, adayların desteklenmesi veya yönlendirilmesi gibi durumlarla siyasi gündemde sıkça yer almaktadır.
Bazı aşiretler ekonomik anlamda da oldukça güçlüdür. Tarım, hayvancılık ve ticaretle uğraşan büyük aile yapıları, bölgesel ekonomide söz sahibidir.
HANGİ İLLERDE YOĞUNLAR?
Aşiret yapısı en çok şu illerde gözlemlenmektedir:
• Şanlıurfa
• Diyarbakır
• Mardin
• Batman
• Siirt
• Şırnak
• Hakkâri
• Van
• Bitlis
Bu illerdeki bazı köyler neredeyse tamamen tek bir aşirete mensup bireylerden oluşmakta ve bu yapı sosyal hayatı şekillendirmeye devam etmektedir.
AŞİRETLERİN TOPLUMSAL VE KÜLTÜREL ETKİSİ
Aşiretler, bölge halkı arasında dayanışma ve güvenin tesisinde önemli rol oynar. Düğün, cenaze, barış süreçleri ve diğer sosyal organizasyonlarda aşiret bağları devreye girer. Aynı zamanda gelenek ve göreneklerin kuşaktan kuşağa aktarılmasında da bu yapı etkili olmaktadır.
Ancak bazı durumlarda, özellikle genç nesillerin şehirleşmeyle birlikte bireyselleşmeye yönelmesi, bu geleneksel yapıların zayıflamasına neden olmaktadır.
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDEKİ KÜRT AŞİRETLERİ
• Beritan
• Milli
• Reşkotan
• Sorkan
• Zilan
• Miran
• Herkî
• Pinyanişî
• Şêxan
• Badıkan
• Botan
• Cibran
• Şadilan
• Mılli
• Jalali
• Gewdan
• Tayan
• Doski
• Goyan
• Hesenan
• Musyan
• Şêxbizin
• Şikakî
• Azkan
• Babiran
• Bazan
• Dakuri
• Dımilî
• Kureyşan
• Lolan
• Mirdêsî
• Rojkan
• Zaxuran
• Zirkan
Bu aşiretler; Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Siirt, Şırnak, Hakkâri, Van, Bitlis gibi illerde yaşamaktadır. Her biri kendi içerisinde geniş aile yapıları, sosyal etkileri ve bazı yerlerde politik gücüyle dikkat çeker.
