HABER - Ali Çekdar KORKMA
Kürt kültürü yalnızca dil ya da müzikle değil, renkli ve çeşitli giyim gelenekleriyle de kendini ifade ediyor. Kürtlerin yaşadığı dört büyük coğrafi bölge olan Bakur (Kuzey – Türkiye), Başûr (Güney – Irak), Rojava (Batı – Suriye) ve Rojhelat (Doğu – İran), her biri kendi sosyo-kültürel yapısıyla yöresel kıyafet tarzlarını geliştirmiş durumda. Bu kıyafetler sadece birer giyim tercihi değil, aynı zamanda bölgesel aidiyetin, toplumsal konumun ve kültürel hafızanın sembolleri olarak öne çıkıyor.
BAKUR (KUZEY – TÜRKİYE)
Bakur’da özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu illerinde Kürt kıyafetleri, folklorun ve kolektif belleğin önemli bir parçası. Kadınlar “fistan” adı verilen, diz altını geçen uzun elbiseler giyer. Üzerine işlemeli veya kadife “salta” (yelek), bele kalın kemer ve başa renkli yazmalar bağlanır. Renklerde yeşil, kırmızı ve sarı üçlüsü yaygındır — bu, Kürt bayrağının da simgesel renkleridir.
Erkek kıyafetleri genellikle bol paçalı şalvar, uzun gömlek, kuşak (şet) ve üzerine ceketle tamamlanır. Başlık olarak poşu ya da kefiye sarılır. Özellikle Newroz, düğünler ve geleneksel törenlerde bu kıyafetler sergilenmeye devam eder.
BAŞÛR (GÜNEY – IRAK)
Irak Kürdistan Bölgesi’nde Kürt kıyafeti sadece geleneksel bir unsur değil; resmî protokolde de kullanılan bir kimlik göstergesidir. Kürdistan Parlamentosu’nda bile yer yer geleneksel elbise ile oturumlara katılım olur.
Kadınlar, genellikle vücuda oturan parlak taşlı elbiseler giyer; üzerine ince şifon ceket ya da nakışlı “kawa” takılır. Baş kısmı örtülür ama bu örtüler geleneksel motif taşır. Renkler; mor, altın sarısı, kırmızı, zümrüt yeşili gibi göz alıcı tonlardır. Altın kemerler ve bileziklerle tamamlanır.
Erkek kıyafeti, “şal û şepik” olarak bilinir: Geniş pantolon, gömlek, üzerine kısa ceket ve bele kalın kumaş kuşak sarılır. Başlık olarak “jamadani” adı verilen poşular kullanılır.
ROJAVA (BATI – SURİYE)
Rojava’daki Kürtler, Suriye iç savaşı sırasında kültürel değerlerini korumaya özel çaba gösterdi. Özellikle kadın kıyafetleri, politik ve sembolik bir unsur olarak da öne çıktı. Kadınlar, Rojava’da geleneksel fistanın üzerine “kuştik” (renkli kemer), yelek ve başlık takar. Altın işlemeli kemerler bölgede statü göstergesidir. Kıyafetler daha hafif kumaşlardan üretilir.
Erkekler, Başûr’a benzer şekilde şal û şepik giymeye devam eder. Ancak savaş koşulları nedeniyle günlük hayatta bu kıyafetler yerini sade ve pratik giyime bırakmıştır. Yine de Newroz gibi kutlamalarda geleneksel giyim öne çıkar.
ROJHELAT (DOĞU – İRAN)
Rojhelat’ta Kürt kadınlarının giyimi en rafine ve detaylı örnekleri barındırır. Kat kat kumaşlar, ince dikişler, ipek ve yün karışımlı dokular bölgenin geleneksel elbiselerini belirler. Kadınlar baştan ayağa şık ve uyumlu giyinir. “Kiras û fistan” burada çok daha ince işlenmiştir. Zarif başörtüleri ve altın işlemeli yeleklerle kombinlenir.
Erkek kıyafeti, daha fit kesimli, sade ama dikkat çekici detaylarla zengindir. Renkler genellikle pastel tonlardadır. Rojhelat’ta kıyafet, sadece estetik değil; aynı zamanda asaletin ve sosyal duruşun da göstergesidir.
KÜRT ELBİSELERİNİN SEMBOLİK ANLAMI
Her bölgedeki Kürt kıyafeti, yalnızca estetik değil; tarihsel bir kimlik bildirimi olarak da anlam taşır. Renkler, desenler ve takılar; yaş, evlilik durumu, aşiret kimliği ve hatta direniş çizgisine dair ipuçları verir. Newroz, düğün, taziye ve halk festivallerinde bu kıyafetlerin her bir ayrıntısı, kolektif hafızaya işlenmiş kültürel simgelerdir.
Kürtlerin dört farklı coğrafyada şekillenen yöresel kıyafetleri, sadece bölgesel değil, aynı zamanda bir halkın kimliğine dair görsel bir tarih anlatımıdır. Her kıyafet bir bölgeyi, her motif bir hikâyeyi anlatır. Modernleşmeyle birlikte bu kıyafetler değişse de, taşıdıkları anlam onları hâlâ canlı ve dirençli kılıyor.
