HABER - Ali Çekdar KORKMA
Barzani ailesinin yüzyılı aşkın bir süredir Kürt halkının kaderinde adı geçiyor. Sürgünlerden bağımsızlık referandumlarına, silahlı direnişlerden diplomatik masa başlarına kadar Kürt siyasi tarihinde iz bırakan bu aile, bugün hâlâ geniş bir coğrafyada tartışılıyor. Barzani ailesi yalnızca siyasi liderliğiyle değil, ideolojik çizgisi, halk tabanı ve kurduğu kurumlarla da Kürtlerin kolektif hafızasında derin bir yer edinmiş durumda. Özellikle Irak Kürtleri için yalnızca bir soyun değil, bir halkın temsilcisi olarak görülüyorlar. Peki bu etkinin kaynağı nedir? Barzani ailesi kimdir, Barzan aşireti neyi temsil eder ve Kürtler için neden bu kadar merkezi bir konumdadır?
Orta Doğu’nun çalkantılı tarihinde bir aşiret sadece bir aşiret olarak kalmadı; halkın kimliğine, mücadelesine ve yönetimine yön verdi. Barzan aşireti ve onun içinden çıkan Barzani ailesi, Irak Kürtlerinin sadece kaderini değil, aynı zamanda siyasi tarihini de şekillendiren en güçlü yapılardan biri haline geldi. 20. yüzyılın başından bu yana silahlı direnişten özerklik ilanlarına, sürgünlerden uluslararası diplomasilere kadar pek çok alanda etkili oldular.
TARİHSEL LİDERLİKTEN MODERN POLİTİKAYA
Barzani ailesinin temelleri, dini liderlikten gelen Melle Ahmed Barzani ile atıldı. Ancak siyasi anlamda asıl yükseliş, oğlu Melle Mustafa Barzani ile başladı. 1946’da Mahabad Kürt Cumhuriyeti’nde Genelkurmay Başkanlığı yapan Barzani, bu deneyimin ardından Irak’ta Kürt özerkliği için uzun soluklu bir mücadeleye girişti. Silahlı isyanlardan Sovyetler Birliği’ne sürgüne kadar geçen bu yolculuk, onu Kürt tarihinin simge isimlerinden biri haline getirdi.
BARZAN AŞİRETİ VE TOPLUMSAL AĞI
Barzan aşireti, Irak’ın kuzeyinde yer alan Barzan bölgesine kök salmış büyük bir Kürt topluluğu. Aşiret yapısı, sadece kan bağına değil, sadakat ve ideolojik bağlılığa da dayanıyor. Bu yapı, Barzani ailesinin çevresinde güçlü bir halk desteği oluşturmasını sağladı. Aşiret üyeleri sadece köylerde değil, IKBY yönetimi içinde de önemli pozisyonlar üstleniyor.
KURULAN DEVLETLER VE MÜCADELELER
Barzani ailesi, 1946’da kurulan ve sadece 11 ay yaşayan Mahabad Kürt Cumhuriyeti’nin önemli aktörlerinden biriydi. Bu cumhuriyetin yıkılmasının ardından, Barzani hareketi Irak içinde Kürt özerkliği için uzun yıllar mücadele etti. 1970’lerde Baas rejimiyle yapılan müzakereler sonucunda, anayasal düzeyde Kürt özerk bölgesi fikri gündeme geldi. 1991 Körfez Savaşı sonrası oluşan boşlukta ise Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), fiili özerk yönetimi kurarak bugünkü IKBY’nin temelini attı.
ULUSLARARASI DİPLOMASİDE BARZANİ İZİ
Mesut Barzani döneminde Barzani ailesi, Kürt meselesini uluslararası arenaya taşıma konusunda da önemli adımlar attı. ABD, Avrupa Birliği ve komşu ülkelerle diplomatik ilişkiler geliştiren IKBY, kendi iç sınırları içinde bağımsızlık referandumu dahi düzenledi. Her ne kadar bu referandum siyasi olarak engellense de, Barzani ailesi Kürt halkı adına küresel çapta tanınırlık elde etti.
IRAK KÜRDİSTAN BÖLGESEL YÖNETİMİ NE ZAMAN KURULDU, BAŞINDA KİM VAR?
Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY), 1991 Körfez Savaşı’nın ardından Irak merkezi yönetiminin kuzeyden çekilmesiyle fiilen oluşmaya başladı. 1992 yılında Kürdistan Parlamentosu’nun kurulmasıyla siyasi yapı resmiyet kazandı. Ancak IKBY’nin anayasal olarak tanınması 2005 yılında kabul edilen Irak Anayasası ile gerçekleşti. Bu tarihten itibaren Barzani ailesinin siyasi liderliği kurumsal bir yapıya kavuştu.
Günümüzde IKBY’nin başında, 2019 yılında göreve gelen Neçirvan Barzani yer alıyor. Kendisi, eski IKBY Başkanı Mesut Barzani’nin yeğeni ve uzun süredir Barzani ailesinin içinden gelen politik geleneğin sürdürücüsü olarak tanınıyor. Yönetimin yürütme organı olan başbakanlık görevini ise Mesrur Barzani yürütüyor. Böylece hem başkanlık hem hükümet liderliği Barzani ailesinin kontrolünde bulunuyor. Bu durum, hem halk tabanında destek hem de siyasi muhalefet düzeyinde tartışma konusu olmaya devam ediyor.
AİLEDEN FAZLASI, BİR SİSTEM
Barzani ailesi ve Barzan aşireti, sadece bir aile ve topluluk olarak değil, aynı zamanda bir siyasal sistem ve kimlik üreticisi olarak tanımlanıyor. Kürt halkının kimliğini savunan, onu yöneten ve temsil eden bir yapı olarak halen bölge siyasetinde etkisini koruyor. Eleştirilere rağmen, tarihsel miras ve halk desteği onları Kürt siyasetinin en güçlü aktörlerinden biri haline getiriyor.
