ÖZEL HABER - Ali Çekdar KORKMA
Siyaset biliminin en temel ayrımlarından biri olan sağcılık ve solculuk, sadece günümüzde değil, tarih boyunca toplumların siyasi ve sosyal yapısını şekillendiren önemli kavramlardır. Peki, sağcılık ve solculuk nedir? Bu kavramlar nasıl ortaya çıkmıştır? İçlerinde hangi ideolojik akımlar yer alır? İşte tüm ayrıntılarıyla…
Siyaset tarihinde toplumları şekillendiren en önemli kavramlardan olan sağcılık ve solculuk, yalnızca bir yön belirtmenin ötesinde, insanların dünyayı algılayış ve düzenleme biçimlerine ışık tutan geniş ideolojik çerçeveleri ifade eder.
Bu iki temel kavramın kökeni Fransız Devrimi’ne dayanmakta, ancak günümüze dek değişimlere uğrayarak çok daha geniş kapsamlar kazanmıştır.
SAĞCILIK VE SOLCULUK KAVRAMLARININ TARİHİ KÖKENİ
Sağcılık ve solculuk, ilk kez 1789-1799 yılları arasında gerçekleşen Fransız Devrimi döneminde ortaya çıktı. Fransız Ulusal Meclisi’nde kralın yetkilerini savunanlar sağda, devrimi ve halkın egemenliğini savunanlar ise solda oturuyordu. Bu fiziksel ayrım zamanla, ideolojik bir bölünmeyi ifade eden terimlere dönüştü.
SAĞCILIK: TOPLUMSAL HİYERARŞİYİ VE GELENEĞİ SAVUNMAK
Sağcılık, toplumsal hiyerarşiyi ve eşitsizliği doğal, kaçınılmaz veya faydalı olarak kabul eden siyasi duruşları kapsar. Sağcı düşünceye göre toplumsal eşitsizlik; millet, ırk, din, kültür, sosyal yapı veya piyasa rekabeti gibi farklılıklardan kaynaklanır ve bu durum toplumun doğal düzenidir.
İlk sağcılar, doğal hukuk ve ilahi hukuk kavramlarına dayanarak sosyal eşitsizlikleri meşrulaştırmıştır. Fransa’da “La Droite” (sağ) kavramı 1815 yılında, monarşinin yeniden kurulmasıyla birlikte özellikle ultraroyalistleri tanımlamak için kullanılmaya başlanmıştır.
Sağcılığın siyasal yelpazesi merkez sağdan aşırı sağa kadar uzanır. Bu geniş skalada farklı akımlar doğmuştur:
MİLLİYETÇİLİK
Milliyetçilik, ulusal kimlik, birlik ve bağımsızlığı yüceltir. Sağ ideolojilerde milliyetçilik, özellikle kültürel değerlerin, geleneklerin ve ulusal çıkarların korunmasına öncelik verir.
MERKEZ SAĞCILIK
Merkez sağ, bireysel özgürlükler ile sosyal düzen arasında bir denge kurmaya çalışır. Serbest piyasa ekonomisini desteklerken radikal değişimlere karşı temkinli yaklaşır. Klasik liberallik ve muhafazakârlığın bir birleşimi gibidir.
FAŞİZM
Faşizm, güçlü devlet otoritesi, tek adam liderliği ve militarizmi savunan aşırı sağ bir ideolojidir. Bireysel haklar devletin mutlak üstünlüğü karşısında ikinci planda kalır. 20. yüzyılda İtalya’da Mussolini, Almanya’da Hitler gibi liderlerle somut örneklerini vermiştir.
NASYONAL SOSYALİZM
Nazizm olarak da bilinen nasyonal sosyalizm, Almanya’da Adolf Hitler önderliğinde yükselmiş bir aşırı sağ akımdır. Irk üstünlüğü, antisemitizm, totaliterlik ve genişlemeci milliyetçilik nasyonal sosyalizmin temel öğeleridir.
DİNİ SAĞ VE GELENEK
Orijinal Fransız sağcılığı Katolik Kilisesi’nin etkisini desteklemiştir. Günümüzde ABD’de Cumhuriyetçi Parti ve Avrupa’daki Hristiyan demokrat partiler de dini değerlerin siyasetteki rolünü korumayı savunmaktadır.
Başlangıçta sağcılar, monarşi, hiyerarşi ve kilise gibi geleneksel kurumların savunucularıydı. Solcular ise cumhuriyet, halk egemenliği ve laiklik gibi devrimci fikirleri destekliyordu.
Zamanla bu kavramlar farklı toplumlara, dönemlere ve siyasi yapılandırmalara göre evrilerek genişledi ve çeşitlendi.
SAĞCILIĞIN DURUŞLARI: ANTİ-SOSYALİZM VE ANTİ-KOMÜNİZM
Tarih boyunca sağcı hareketler, sosyalizme ve komünizme karşı konumlanmıştır. Özellikle 19. yüzyılda Avrupa monarşileri sosyalist hareketlere ciddi direnç göstermiştir. I. Dünya Savaşı sonrasında geleneksel sağ zayıflasa da, anti-komünizm sağ ideolojilerde merkezi bir yer tutmaya devam etmiştir.
Soğuk Savaş döneminde ABD ve NATO müttefikleri, iç ve dış politikalarda anti-komünizmi öncelikli bir strateji haline getirmiştir.
SOLCULUK: TOPLUMSAL EŞİTLİK VE ADALET ARAYIŞI
Solculuk, toplumsal hiyerarşilere karşı çıkar ve eşitliği savunan ideolojik duruşları kapsar. Sol siyaset, toplumda var olan haksız eşitsizliklerin azaltılması veya ortadan kaldırılması gerektiğini savunur.
Fransız Devrimi’nde solcular, cumhuriyetçi, demokratik ve laik bir düzenin kurulması için mücadele etmişlerdir.
Zamanla sol, farklı ideolojileri bünyesine katmış ve çeşitlenmiştir:
SOSYALİZM
Sosyalizm, üretim araçlarının toplum yararına ortak kullanımını ve gelir dağılımında adaletin sağlanmasını savunur. Karl Marx’ın fikirleri sosyalizmin modern biçiminin temelini oluşturmuştur.
SOSYAL DEMOKRASİ
Sosyal demokrasi, sosyalist ideallerle kapitalist ekonomik sistemin demokratik yollarla birleştirilmesini amaçlar. Refah devleti, sosyal adalet ve güçlü bir sosyal güvenlik ağı sosyal demokrasinin temel hedefleridir.
KOMÜNİZM
Komünizm, sınıfsız ve devletsiz bir toplum kurmayı amaçlayan radikal bir sol ideolojidir. Tüm üretim araçlarının ortak mülkiyette olması gerektiğini savunur. Sovyetler Birliği’nde 1917 Ekim Devrimi sonrası uygulanmıştır.
ANARŞİZM
Anarşizm, her türlü otorite ve devlet yapısına karşı çıkar. Toplumun bireysel özgürlükler temelinde, zorlayıcı otorite olmadan organize edilmesini savunur.
SOLCULUĞUN ÇEŞİTLERİ
Modern sol, sadece ekonomik eşitsizliklerle değil; aynı zamanda çevrecilik, feminizm, LGBT hakları gibi toplumsal özgürlük hareketleriyle de ilişkilendirilmektedir.
• Demokratik sosyalizm: Kapitalist sistem içinde eşitliği sağlamayı hedefler.
• Marksizm-Leninizm: Devrim yoluyla proletarya diktatörlüğü kurmayı savunur.
• Yeni sol: Kimlik politikaları, çevre, kadın hakları gibi yeni toplumsal taleplerle şekillenir.
Günümüzde sağ ve sol ideolojiler, klasik kalıpların ötesinde çok daha geniş bir yelpazeye yayılmıştır.
Merkez sağ ve merkez sol gibi ılımlı eğilimler, aşırı uçlardaki faşizm ve radikal sosyalizm gibi hareketlerden ayrışmıştır.
Özellikle küreselleşme, çevre krizi, kültürel çatışmalar gibi güncel meseleler hem sağ hem de sol ideolojilerin yeni yorumlarını doğurmuştur.
