Diyarbakır, zengin tarihi ve kültürel mirasıyla tanınan bir şehirdir. Sinemanın bu kadim şehirdeki yolculuğu, 1920’li yıllarda başlamıştır. İlk film gösterimi, Mardinkapı’da bulunan tarihi Çeltik Kilisesi’nde gerçekleştirilmiştir. Bu girişim, Diyarbakır’ın kültürel ve sanatsal yaşamına yeni bir soluk getirmiştir.
Diyarbakır'da sinemanın gelişimi, 1920'lerde kilisede yapılan ilk gösterimden, Halkevi'nin açılmasıyla kurumsallaşmaya, ve ardından Dilan Kardeşler'in inşa ettiği görkemli Dilan Sineması'na kadar uzanıyor.
Diyarbakır'da ilk sinemanın kurulması, 1920'li yılların başlarına dayanıyor. Bu dönemde, şehirdeki kültürel hareketliliğin bir parçası olarak açılan bu sinema, halkın büyük ilgisini çekti. İlk film gösterimi, şehrin dört bir yanından gelen insanları büyüledi ve sinema, Diyarbakır'ın kültürel hayatında hızla yer edindi.
Daha sonra Diyarbakır'da 1934 yılında Bu gün Surp Sarkis Ermeni Ortodoks Kilisesi olarak bilinen Mardinkapı'daki Çeltik Kilisesi'nde atıldı. Mardinkapı'da bulunan tarihi Çeltik Kilisesi'nde kurulan bu sinema, şehrin sosyal ve kültürel hayatında büyük bir dönüşüm başlattı.
1955-56 yıllarında Dilan Kardeşler, Cemil Cezayir ve Nejat Dilan tarafından kurularak, Balkanların ve Ortadoğu'nun en büyük sineması unvanını almıştır. Bu görkemli yapının tarihi, Diyarbakır'ın kültürel zenginliklerini ve sinema tutkusunu gözler önüne seriyor.
1955-56 yıllarında kurulan Dilan Sineması, Diyarbakır'ın kültürel hayatına damgasını vurdu. Taş ve tuğla ustaları Karadeniz'den, sıvacı ve boyacılar ise Kayseri'den getirilerek inşa edilen bu görkemli yapı, 18 metrelik perdesiyle Türkiye'nin en büyük sinemasıydı.
BÜYÜK BİR YATIRIM: TAŞ VE TUĞLA USTALARI
Dilan Sineması'nın inşasında büyük bir titizlikle çalışıldı. Karadeniz'den getirilen taş ve tuğla ustaları ile Kayseri'den gelen sıvacı ve boyacılar, bu yapının inşasında emeği geçen isimlerdi. Ermeni mimar HarutyanSarrafyan'ın Roma opera mimari tarzında tasarladığı proje, İstanbul'daki Fitaş Sineması henüz yokken tamamlandı.
DİYARBAKIR'IN PERA'SI: DİLAN SİNEMASI
Dilan Sineması, Beyoğlu'ndaki Pera Palas'ın Diyarbakır'daki karşılığı olarak kabul edilirdi. Üç katlı, 270 localı ve 1500 kişilik ses düzeniyle ideal bir sinema olarak tasarlanan bu yapı, 2200 metrekarelik alan üzerine inşa edildi. Çelik çatısı dönemin ünlü firmalarından Arşimids tarafından yapılan sinema, Diyarbakır halkının büyük ilgisini çekti.
