HABER - Leyla DAĞ
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), 2025 Nisan ayı itibarıyla bazı meslek gruplarında fiili hizmet süresi zammı, yani yıpranma payı uygulamasını kaldırdı. Bu düzenleme, erken emeklilik hakkından yararlanan birçok çalışanı doğrudan etkiledi. Kararın ardından “Yıpranma payı nedir?”, “Kimler bu haktan yararlanabilir?” soruları sıkça sorulmaya başlandı. İşte sistemin işleyişi ve kapsamı hakkında tüm merak edilenler.
YIPRANMA PAYI NEDİR?
Yıpranma payı, zorlu ve yoğun koşullarda çalışan kişilere emeklilik öncesi dönemde hem maddi destek hem de erken emeklilik hakkı tanıyan özel bir sosyal güvenlik uygulamasıdır. Türkiye’de bu uygulama, 2008 yılında başlatılmıştır ve fiili hizmet süresi zammı olarak da anılmaktadır.
Yıpranma payı sayesinde çalışanlar, mesleki tecrübeleri, uzun süreli ve ağır koşullarda geçen çalışma yaşamları nedeniyle yaşadıkları yorgunluk ve sağlık risklerinin telafisini maddi olarak alır. Bu sistemde, her yıl fiilen yapılan çalışma süresine ek olarak 60, 90 veya 180 gün ilave edilir. Bu günler hem emeklilik yaşını öne çeker hem de prim gününü artırır.
Aynı zamanda bu hak, çalışanın emeklilik yaşını öne çekerek daha erken emekliliği mümkün kılar.
NASIL BELİRLENİR?
Yıpranma payı, SGK bünyesindeki bir komisyon tarafından belirlenir. Bu komisyonda çalışanın mesleki tecrübesi, fiili hizmet süresi, maruz kaldığı sağlık riskleri ve çalışma koşulları değerlendirilir. Bu kriterlere göre yıpranma payı tutarı belirlenir ve emekliliğe yansıtılır.
YIPRANMA PAYI ALMA ŞARTLARI
1. Belirli bir meslek grubunda fiilen çalışmak
2. En az 25 yıllık sigortalılık süresi (meslekten mesleğe değişebilir)
3. SGK’ya doğru bildirimde bulunulması
4. Sağlık riski ve zorlayıcı koşullara maruz kalmak
5. Gerekli belgelerin ve raporların sağlanması
HAK KAZANAMAYANLAR NE YAPABİLİR?
Yıpranma payı kapsamında olmasına rağmen şartları tamamlamayan ya da bildirimi yapılmayan çalışanlar, işverenleriyle ve SGK ile iletişime geçerek itiraz süreçlerini başlatabilirler. Ayrıca sendikalar ve meslek odaları aracılığıyla hak taleplerini gündeme getirebilirler.
ELEŞTİRİLER VE TARTIŞMALAR
Yıpranma payının sadece belirli mesleklere verilmesi bazı çevreler tarafından haksızlık olarak değerlendirilmekte. Uygulamanın yüksek maliyeti ve emeklilik sistemi üzerindeki yükü de tartışma konusudur.
YIPRANMA PAYI KALDIRILAN MESLEKLER
Yeni düzenleme ile yıpranma payı hakkı kaldırılan mesleklerden bazıları şunlar oldu: bar çalışanları, muhasebeciler, danışmanlar, aşçılar, bekçiler ve çaycılar. SGK, bu mesleklerin fiziksel ya da sağlık açısından yıpratıcı bulunmadığını belirtti. Bu nedenle artık erken emeklilik avantajından yararlanamayacaklar.
