HABER - Ali Çekdar KORKMA
Tarihin en eski ve en verimli medeniyet alanlarından biri olan Mezopotamya, yalnızca geçmişiyle değil, günümüzdeki şehir yapısıyla da dikkat çekiyor. “İki nehir arası” anlamına gelen Mezopotamya, Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan ve bugün Irak başta olmak üzere Suriye’nin doğu kesimleri ile Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ni kapsayan geniş bir coğrafyayı ifade eder.
Bu köklü topraklarda günümüzde de milyonlarca insan yaşamaya devam ediyor. Peki, Mezopotamya’nın en büyük şehri hangisi?
BAĞDAT: MEZOPOTAMYA’NIN GÜNCEL VE TARİHİ MERKEZİ
Irak’ın başkenti olan Bağdat, hem nüfus büyüklüğü hem de kültürel ve siyasi etkisiyle Mezopotamya’nın en büyük şehri konumunda. Yaklaşık 9 milyonluk nüfusuyla, sadece Irak’ın değil, tüm Mezopotamya bölgesinin en kalabalık kenti.
Abbasiler döneminde önemli bir ilim ve kültür merkezi olan şehir, günümüzde de Ortadoğu’nun siyasi ve ekonomik dinamiklerinde belirleyici rol oynamaya devam ediyor. Modern kent dokusunun yanında barındırdığı tarihi yapılar ve müzeler, onu hem bir metropol hem de yaşayan bir tarih şehri haline getiriyor.
TARİHİN MERKEZİ OLMUŞ DİĞER MEZOPOTAMYA KENTLERİ
Bağdat dışında Mezopotamya sınırları içinde kalan ve tarih boyunca önemli roller üstlenen başka şehirler de var:
• Musul: Ninova antik kentinin üzerine kurulu olan Musul, tarih boyunca Asur İmparatorluğu’nun en önemli merkezlerinden biri oldu.
• Erbil: Kürt bölgesel yönetiminin başkenti olan Erbil, dünyanın kesintisiz yerleşime sahip en eski şehirlerinden biri kabul ediliyor.
• Süleymaniye: Özellikle 18. yüzyıldan sonra öne çıkan bir kültür ve eğitim merkezi.
• Diyarbakır: Mezopotamya’nın kuzey ucunda yer alan Türkiye sınırları arasında yer alan Diyarbakır, surları ve tarihi yapılarıyla bölgenin en önemli şehirlerinden biri olarak biliniyor.
Bu şehirler tarihsel, kültürel ya da stratejik açılardan öne çıksalar da, büyüklük ve nüfus açısından Bağdat’ın gerisinde kalıyorlar.
TARİH BOYUNCA DEĞİŞEN ŞEHİR HARİTASI
Tarihsel Mezopotamya’da şehirlerin önemi dönem dönem değişiklik gösterdi. Örneğin Sümerler döneminde Uruk ve Ur, Babil döneminde Babil, Asur döneminde Ninova öne çıkarken; günümüzde bu merkezlerin büyük çoğunluğu ya arkeolojik alan olarak korunuyor ya da küçük yerleşim birimlerine dönüşmüş durumda.
Buna karşın Bağdat, tarihsel mirasını modern şehir yaşamıyla birleştirmeyi başaran nadir merkezlerden biri olarak öne çıkıyor.
MEZOPOTAMYA’NIN GELECEĞİNDE ŞEHİRLERİN ROLÜ
Mezopotamya’da yer alan şehirler, sadece tarihi kimlikleriyle değil, aynı zamanda günümüzdeki siyasi, sosyal ve ekonomik rollerine göre de şekilleniyor. Özellikle Irak’taki nüfus artışı ve kentleşme politikaları, Bağdat gibi şehirleri bölgenin çekim merkezi haline getiriyor.
Ayrıca bölge ülkelerinde yaşanan istikrarsızlıklar ve göç hareketleri, Mezopotamya kentlerinin demografik yapısında da büyük değişikliklere neden oluyor. Bu durum, şehirlerin altyapı ve yönetim kapasiteleri üzerinde ciddi baskılar oluşturuyor.
Mezopotamya, yazının icadı, ilk tarım toplulukları ve şehirleşmenin başladığı yer olarak kabul ediliyor. Sümerler, Akadlar, Babiller ve Asurlular gibi uygarlıklar bu topraklarda yükseldi. Bugün bu uygarlıkların izleri müzelerde, arkeolojik alanlarda ve modern şehir yerleşimlerinin altında yaşamaya devam ediyor.
