HABER - Leyla DAĞ
Kürt toplumunun dini yapısı tarih boyunca oldukça çeşitlilik göstermiştir. İslamiyet’in kabulünden sonra Kürtler arasında özellikle Sünni İslam’ın Şafii mezhebi yaygınlaşmış ve bu mezheple bağlantılı olarak çeşitli tarikatlar Kürt coğrafyasında etkili olmuştur. Ayrıca, İslam öncesi ve sonrası dönemde Kürtler arasında farklı inanç sistemleri de varlığını sürdürmüştür.
Günümüzde de Kürt nüfusunun yoğun olarak yer aldığı bazı tarikat ve cemaatler bulunmaktadır. Bu yapılar, özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde dini hayatın şekillenmesinde etkili olmaktadır.
NAKŞİBENDİYE TARİKATI EN YAYGIN YAPILANMA
Kürtler arasında en yaygın tarikat olarak öne çıkan yapı, Nakşibendiye tarikatıdır. Özellikle 19. yüzyıldan itibaren Halidiyye kolunun etkisiyle Kürt bölgelerinde geniş bir taban bulmuştur. Nakşibendi şeyhlerinin dini önderlik rolü, sadece ibadetle sınırlı kalmamış; sosyal, kültürel ve hatta siyasi alanda da etkili olmuştur. Bu tarikatın tarihsel etkisi, 1925 Şeyh Said isyanı gibi olaylarda da kendini göstermiştir. Günümüzde de Nakşibendiye tarikatı, Kürt toplumunda en yaygın tarikat yapılanmalarından biridir. Halidiyye kolu üzerinden Kürt bölgelerinde etkili olan bu yapı, özellikle Diyarbakır, Siirt, Hakkari gibi illerde dini hayatın önemli bir parçasıdır.
MENZİL CEMAATİ
Menzil Cemaati, Nakşibendiye Tarikatı’nın Halidiyye koluna bağlı olarak faaliyet gösteren ve Kürt nüfusu arasında da geniş bir takipçi kitlesine sahip olan bir dini yapıdır. Cemaat, adını merkezinin bulunduğu Adıyaman’ın Kahta ilçesine bağlı Menzil köyünden alır. Kurucusu Abdulhakim el-Hüseyni’den sonra liderlik aile içinde devam etmiştir. Özellikle Adıyaman, Şanlıurfa, Batman ve Van gibi illerde Kürt mensuplarıyla güçlü bağlar kurmuştur. Zikir, sohbet, dini eğitim ve sosyal yardım faaliyetleriyle tanınan cemaat, hem manevi hem toplumsal alanda etkilidir. Türkiye genelinde yaygın bir gönüllü ağına sahiptir ve dini merkez olarak kabul edilen Menzil köyü yıl boyunca ziyaretçi akınına uğrar. Cemaatin mensupları, geleneksel Nakşibendi öğretileriyle modern sosyal örgütlenmeyi birleştiren bir yapı oluşturur. Menzil, Kürt toplumundaki dini yapılanmalar içinde öne çıkan en etkin gruplardan biridir.
KADİRİYE TARİKATI
Kadiriye tarikatı da Kürt bölgelerinde yaygın biçimde benimsenen bir diğer Sufi yapılanmadır. Özellikle Irak Kürdistanı ve Türkiye’nin güneydoğusunda Kadiri şeyhlerinin etkisi büyüktür. Tarikatın öğretileri, halk arasında mistik bir dindarlık anlayışını yaygınlaştırmış ve dini ritüellerde kendine özgü yorumlarıyla önemli yer edinmiştir.
YARSANİLİK: TARİKATTAN ÖTE BİR İNANÇ YAPISI
Kürt toplulukları arasında bilinen bir diğer dini yapılanma da Yarsanilik, diğer adıyla Ehli Hak inancıdır. Genellikle İran’ın batısında ve Irak’ın kuzeydoğusunda yaşayan Kürt toplulukları arasında yaygındır. Her ne kadar İslam’dan etkiler taşısa da, klasik tarikat yapısından farklı olarak Yarsanilik bağımsız bir inanç sistemi olarak değerlendirilmektedir.
NURCULUK (MED-ZEHRA GRUBU)
Nurcu hareketin bir kolu olan ve Said Nursi’nin Kürt kimliğine atıfla ön plana çıkan Med-Zehra grubu, Kürt bölgelerinde aktif olan dini topluluklar arasında yer almaktadır.
HİZB-UT TAHRİR
Dini referanslarla organize olan ve çeşitli şehirlerde faaliyet gösteren Hizb-ut Tahrir de Kürtlerin yoğun yaşadığı bölgelerde taraftarları bulunan yapılardan biridir.
