ÖZEL HABER - Abdullah AKYOL / Davut SANCAROĞLU

Amed Times, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde vatandaşlara, TÜİK’in doğurganlık oranındaki düşüşünü sordu. Ekonomik kriz, geçim sıkıntısı ve çocuk yetiştirme maliyetleri öne çıktı. Yerel turizmle artan fiyatlar da cabası. Vatandaşlar, “Çocuğa bakamıyoruz” diyor.

Diyarbakır, Mezopotamya’nın kalbi, tarihi surları, Hevsel Bahçeleri ve Dicle Nehri ile bereketli bir şehir. Ancak ekonomik kriz, bu kadim kentin demografik yapısını sarsıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Diyarbakır’da toplam doğurganlık hızı (bir kadının doğurganlık döneminde doğurabileceği ortalama çocuk sayısı) 2009’da 3,23 iken, 2023’te 2,43’e geriledi. 2024’te Türkiye genelinde doğurganlık hızı 1,48’e düşerken, Diyarbakır’da bu oran 2,20 ile hâlâ ülke ortalamasının üzerinde, ancak düşüş hızı dikkat çekiyor.

Amed Times, Sur ilçesinin tarihi sokaklarında, vatandaşlarla röportaj yaparak bu düşüşün sebeplerini araştırdı. Çoğu, ekonomik krizin çocuk sahibi olma kararlarını ertelediğini, geçim sıkıntısı ve çocuk yetiştirme maliyetlerinin aile planlamasını imkânsız hale getirdiğini belirtti. Yerel turizmin artmasıyla fiyatların yükselmesi de şikâyetler arasında. Uzmanlar, ekonomik belirsizlik, eğitim seviyesinin artması ve kadınların iş gücüne katılımını düşüşün ana nedenleri olarak sıralıyor.

“EKONOMİ KÖTÜYSE ÇOCUK YAPILMAZ”

Sebebi ekonomi diyen bir vatandaş : “Ekonomi yüzünden çocuk yapamıyoruz, çocuğa bakmak kolay değil. Ekonomisi iyi olanlar mutlu olur, doğurganlık artar. Ama maddiyat elverişli değilse, çocuk da yapamazsın.”

“ÇOCUĞUN EĞİTİMİ, YEMEĞİ MASRAF, NASIL BAKALIM?”

Turistler fiyatların artmasına sebep oldu diyen bir vatandaş: “Çocuk yapmak kolay değil; eğitimi, yemeği, hepsi masraf. Nasıl bakacağız o çocuğa? Yerel turist Diyarbakır’a geliyor diye her şey pahalı oldu. Esnaflar bile bir şey almakta zorlanıyor.”

DİYARBAKIR’DA DOĞURGANLIK DÜŞÜŞÜ: EKONOMİK KRİZİN GÖLGESİ

Amed Times’ın Sur’daki röportajları, ekonomik krizin doğurganlık üzerindeki yıkıcı etkisini ortaya koydu. TÜİK’e göre, Türkiye’de doğurganlık hızı 2016’dan beri nüfus yenilenme düzeyi olan 2,1’in altında. Diyarbakır’da 2023’te 2,43 olan oran, 2024’te 2,20’ye geriledi.

Hacettepe Üniversitesi’nden Prof. Dr. Alanur Çavlin, Doğu ve Güneydoğu’da doğurganlık hâlâ yüksek olsa da, Diyarbakır gibi illerde düşüşün daha hızlı olduğunu söylüyor. Çavlin, eğitim seviyesinin artması ve ailelerin 1-2 çocuk normuna yönelmesiyle doğurganlığın planlı hale geldiğini belirtiyor.

Londra Üniversitesi’nden Dr. Selin Köksal ise ekonomik kaygıların çocuk sahibi olma kararlarını ertelediğini, 2023’teki deprem ve seçim belirsizliklerinin demografik göstergelere yansıdığını vurguluyor.

Diyarbakır’da Doğurganlık Oranı Neden Düşüyor3
Sur’da vatandaşlar, geçim sıkıntısının doğurganlığı vurduğunu düşünüyor. Bir esnaf, “Eskiden 4-5 çocuk olurdu, şimdi 1-2’yi zor yapıyoruz” dedi. Başka bir kadın, “Süt, bez, okul masrafı derken maaş yetmiyor” diye yakındı. TÜİK verileri, Diyarbakır’da işsizlik oranının %20’ye yaklaştığını, asgari ücretin (22.104 TL) temel ihtiyaçları karşılamadığını gösteriyor. Yerel turizmin artmasıyla Sur’da kira, gıda ve hizmet fiyatları yükseldi. Uzmanlar, ekonomik krizin yanı sıra kadınların iş gücüne katılımının artması ve çocuk sahibi olma yaşının ilerlemesinin de düşüşte etkili olduğunu belirtiyor.

EKONOMİK VE SOSYOLOJİK NEDENLER

TÜİK’e göre, Diyarbakır’da 2001’de doğurganlık hızı 3,38 iken, 2023’te 2,43’e düştü; bu, 22 yılda %28’lik bir azalma demek. Ekonomik nedenler arasında yüksek enflasyon (%70), konut maliyetleri ve işsizlik öne çıkıyor. Sosyolojik olarak, eğitimli kadınların kariyer öncelikli yaşam tarzı ve aile planlamasına erişim artışı etkili.

Muhabir: Abdullah AKYOL / Davut SANCAROĞLU