Türkiye’nin yaş meyve ve sebze ihracatında Avrupa ülkeleriyle yaşanan iade sorunları, hem ihracatçılar hem de tüketiciler için önemli soruları gündeme getiriyor. Peki, Avrupa ülkeleri Türkiye’den ithal edilen meyveleri hangi nedenlerle iade ediyor ve bu ürünlere ne oluyor? İşte iade edilen ürünlerin akıbeti ve tartışılan denetim süreçleri…
İADE NEDENLERİ
Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, ithal ettikleri tarım ürünlerinde sıkı denetimler uyguluyor. Türkiye’den gönderilen meyve ve sebzelerin iade edilme nedenleri arasında şunlar öne çıkıyor:
• Pestisit kalıntısı: Ürünlerde izin verilen limitlerin üzerinde pestisit kalıntısı bulunması.
• Aflatoksin: Özellikle kuru meyvelerde görülen, kanserojen etkisi olan küf toksinleri.
• Yasaklı maddeler: AB’de kullanımı yasaklanmış kimyasalların tespiti.
• Mikrobiyolojik bulaşmalar: Salmonella gibi zararlı mikroorganizmaların varlığı.
Örneğin, 2024 yılında Türkiye’den ihraç edilen 4,6 milyon ton taze meyve ve sebzeden yaklaşık 6 bin tonu geri dönmüştür. Bu, toplam ihracatın %0,19’una tekabül etmektedir.
Ürün bazlı veriler ise şu şekilde:
• Antep fıstığı: Fazla aflatoksin nedeniyle 1320 sevkiyattan 15’i geri döndü.
• Kuru incir: Aflatoksin ve okratoksin gerekçesiyle 4836 sevkiyattan 49’u iade edildi.
• Kuru kayısı: Son dört yılda yapılan 17 bin 686 tonluk ihracattan, 41,5 tonu fazla kükürt dioksit nedeniyle geri döndü.
Ayrıca özellikle Rusya gibi ülkeler, Türkiye’de varlığı bilinen bitki karantinası zararlıları nedeniyle bazı taze meyve ve sebzeleri iade ediyor.
İADE EDİLEN ÜRÜNLERE NE OLUYOR?
İade edilen ürünlerin akıbeti, ürünün türüne ve iade nedenine göre değişiyor:
• Taze meyve ve sebzeler: Genellikle iade edilmeden, ithalatçı ülke tarafından imha ediliyor.
• Kuru meyveler ve kuruyemişler: Ekonomik değeri yüksek olan bu ürünler Türkiye’ye geri getiriliyor. Geri dönen ürünler, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından denetleniyor. Mevzuata uygun olmayan ürünlerin yurda girişine izin verilmiyor ve imha ediliyor.
DENETİM VE ÖNLEMLER
Tarım ve Orman Bakanlığı, iade edilen ürünlerin Türkiye’ye girişinde sıkı kontroller uyguluyor. Geri dönen ürünler, pestisit kalıntısı ve karantina zararlıları açısından denetleniyor. Mevzuata uygun olmayan ürünlerin yurda girişine izin verilmiyor ve imha ediliyor.
Ancak, bazı uzmanlar denetimlerin yetersiz olduğunu ve iade edilen ürünlerin bir kısmının iç piyasaya sunulabileceğini belirtiyor. Bu durum, tüketiciler arasında endişelere yol açıyor.
